آیا لبنیات مصرفی آلودگی آفلاتوکسینی دارند؟!

منتشر شده در پنج شنبه, 03 بهمن 1398 09:40

در یک برنامه زنده تلویزیونی در تاریخ 29 دی ماه 98، دکتر بهادر حاجی‌محمدی که به عنوان بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران معرفی شده بود، عنوان کرد: شیرهای پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود مقدار زیادی آلودگی به سم آفلاتوکسین دارند. سمی که به منجر به سرطان کبد می‌شود! این امر موجب ایجاد سوء تفاهم و تشویش اذهان عمومی شد‌. 

وی در این برنامه پس از اظهارنظر درباره برخی صنوف مرتبط با عرضه غذاهای آماده، به پیشینه بعضی چالش‌های بهداشتی در صنعت لبنیات اشاره کرد و گفت: جای آن که نگران استفاده از روغن پالم و وایتکس در لبنیات باشیم، افکار عمومی و مسئولان باید به مسائل مهم‌تری مانند وجود سموم دیگر در لبنیات توجه داشته باشند.

او به عنوان مثال به ورود ذرت‌های آلوده استناد کرد و گفت که مصرف این ذرت‌های آلوده به آفلاتوکسین، سبب تولید شیرهای آلوده به این سم شده است.

حاجی محمدی در این گفت‌وگوی تلویزیونی، آماری را که به گفته خودش از پژوهش‌های تعدادی از اساتید دانشگاه استخراج شده درباره میزان آلودگی شیرهای پاستوریزه در شهرهای مختلف کشور اعلام کرد و گفت: طبق این آمارها ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.

اعلام شتابزده و بدون مستندات رسمی آمارها و ادعاها و همچنین پرسشهای تاکیدی و غیرکارشناسی مجری این برنامه تلویزیونی مبنی بر این که «چطور می‌شود که یک هفته شیر نخریم!؟» بلافاصله در شبکه‌های اجتماعی همرسانی شد و مورد توجه اقشار مختلف و کاربران فضای مجازی در سراسر کشور قرار گرفت.

 استانداردهای مجاز آفلاتوکسین ایران  در حد استانداردهای ایالات متحده

دکترکیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو در پاسخ به خبرنگاران درباره طرح ادعایی مبنی بر وجود سم آفلاتوکسین در عمده‌ مواد لبنی در کشور گفت: متاسفانه این شیوه ورود موضوع درست نیست و ظاهراً هم این رفتار نادرست باب شده است. وی افزود: موضوع آفلاتوکسین در مواد غذایی موضوعی جهانی است. حداقل چهار دهه نقل محافل علمی و فنی است و بررسی روند آن در ایران نشان می‌دهد در همه سال‌های اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است. متاسفانه هر از گاهی افرادی بدون اشاره به مقدمه و موخره، مطالبی را مطرح می‌کنند که نه تنها کمکی به ارتقای سلامت و سواد سلامت جامعه نمی‌کند بلکه به تشویش اذهان هم می‌انجامد.

آفلاتوکسین موضوعی است که سال‌ها محل تمرکز و توجه سازمان بهداشت جهانی و فائو و بالطبع نظام سلامت و نهادهای نظارتی کشور بوده است بنابراین موضوع جدیدی نیست.

سخنگوی سازمان غذا و دارو ادامه داد: آفلاتوکسین یک معضل در مواد غذایی به‌ویژه لبنیات و خشکبار و فرآورده‌های گیاهی است. کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای آن در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران عموما در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است البته استانداردهای اروپایی در این زمینه سخت‌گیرانه‌تر است.

وی با بیان این که در همه سال‌های اخیر تلاش شده است میزان آفلاتوکسین در محصولات غذایی کاهش یابد و حتی مروری بر مطالعات نشان می‌دهد این میزان در مواد غذایی از جمله لبنیات تولید داخل روند کاهشی داشته است، گفت: مسئولان فنی، واحدهای کنترل کیفیت و سازمان غذا و دارو در این زمینه کوشش فراوانی کرده‌اند و از این نظر محصولات غذایی بسته بندی و تولیدی صنایع غذایی و لبنی به مراتب وضعیت بهتری از محصولات فله‌ای و عرضه سنتی دارند.

بسیاری از محصولات غذایی و لبنی ما با پاس کردن همین استانداردها به خارج از کشور صادر می شوند البته هیچکس مدعی حذف آفلاتوکسین نیست اما طرح موضوع به صورت یک جانبه آن هم به‌گونه‌ای که این معضل خاص محصولات غذایی داخلی است و گویی بلایی یک شبه نازل شده بدون اشاره به سوابق و وضعیت سایر کشورها قطعا رفتار اطلاع رسانی درستی نیست. چنانکه در مطالعات در کشورهای مختلف ۷ تا ۸۴ درصد آلودگی محصولات لبنی و فرآورده های گیاهی بسته به زمان و فصل نمونه‌گیری به آفلاتوکسین گزارش شده است. در ژاپن تا ۱۴ درصد، در ترکیه بیش از ۱۲.۴  درصد گزارش شده است علاوه بر آن استاندارد حد مجاز آفلاتوکسین در کشورهای مختلف در محصولات مختلف متفاوت هست.

جهانپور در پایان گفت: در هر حال سازمان غذا و دارو در این زمینه تلاش لازم را کرده است و البته کاهش آلودگی به آفلاتوکسین مستلزم ورود جدی و مشارکت بین بخشی سایر نهادهای متولی تولید غذا و محصولات کشاورزی و دامی و ساماندهی و شناسه دار شدن مزارع و حلقه‌های اولیه زنجیره تولید است علاوه بر آن امروزه تکنیک‌های حذف یا کاهش آفلاتوکسین در فرآیند تولید نیز به مرحله صنعتی شدن رسیده و چشم انداز مثبتی در این زمینه فرا روی صنایع غذایی متصور است.

رییس انجمن سم شناسی و مسمومیت‌ها نیز ضمن تشریح موضوع سم آفلاتوکسین در مواد غذایی بویژه شیر، گفت: مردم باید به وزارت بهداشت به عنوان ارگان و سازمان تامین کننده سلامت اعتماد داشته باشند و وزارت بهداشت نیز جهت اطمینان خاطر مردم استنادات و ارزیابی‌های روتین محصولات غذایی را اطلاع‌رسانی کند.

سید احمد مقدسی رییس انجمن گاوداران صنعتی کشور نیز در نامه ای به علی عسگری رییس سازمان صدا و سیما ضمن انتقاد به این موضوع و صحبت های میهمان برنامه فوق عنوان داشت: کارخانجات به دلیل حساسیت بالای محصولاتشان به وجود آفلاتوکسین در شیر، کنترل را از مزرعه تا دوشش گاو تحت نظر دارند.

وی افزود: صنعت دامپروری و صنایع لبنی تنها صنعتی است که امروز تولیداتش از شرق آسیا تا غرب آمریکا و کشورهای اروپایی عرضه می‌گردد و حدود یک میلیارد دلار ارزآوری برای کشور دارد.

مقدسی در ادامه افزود: این توقع از رسانه ملی می‌رود که اگر در جهت حمایت از این صنعت گامی برنداشته و نمی‌دارد، حداقل در سالی که توسط استکبار جهانی مورد تحریم‌های ظالمانه قرار گرفته‌ایم و رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، امسال را سال «رونق تولید ملی» نام نهاده‌اند، تهیه و پخش برنامه‌هایی ازاین‌دست موجب تخریب تولید داخل و خوراک رسانه‌های معاند می‌باشد.

در انتها رییس انجمن صنفی گاوداران صنعتی کشور از رییس سازمان صدا و سیما درخواست نمود تا نسبت به ایفای حق مسلم دست‌اندرکاران این صنعت برای دفاع و تنویر افکار عمومی در همان برنامه امکان پاسخ‌گویی فراهم گردد.

اعمال ِسختگیرانه‌ترین استانداردها برای کنترل میران آفلاتوکسین در مدیریت بهداشت تغذیه

دکتر علی‌صفر ماکنعلی معاونت بهداشتی و پیشگیری این سازمان صبح امروز در گفتگو با خبرنگاری در واکنش به ادعاهای مطرح شده در این برنامه با بیان اینکه اظهارات این شخص بعنوان کارشناس کذب محض، غیر علمی، غیرمستند و مصداق واقعی تشویش اذهان عمومی است، افزود: بر اساس برنامه های توسعه ای انجام گرفته در کشور، در حال حاضر ۴۰۰ کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه‌ تولید شیر خام رتبه ۱۱ دنیا هستیم و حتی تعدادی از کارخانجات لبنی کشور  با داشتن کد IR از سازمان دامپزشکی کشور که متضمن رعایت معیارهای بهداشتی در فرآیند تولید است، دارای صادرات محصولات لبنی به کشورهایی نظیر روسیه و مالزی هستند.

وی با بیان اینکه در حوزه‌ تأمین ماده اولیه کارخانجات لبنی تعداد بیش از ۹۰۰ مرکز جمع‌آوری شیر و در مجموع حدود ۱۶۰۰ واحد شامل مراکز جمع‌آوری شیرخام، کارخانجات لبنی و سایر صنایع وابسته در حال فعالیت هستند، افزود: در این مراکز در چهارچوب ضوابط بهداشتی دامپزشکی و با حضور مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی، کنترل‌های تخصصی بهداشتی اعم از نمونه برداری و آزمایش‌های لازم  صورت می‌پذیرد و حمل و نقل شیر و فراوردهاى آن با مدر‌ن‌ترین روشهای بهداشتی صورت می‌پذیرد و حتی تردد وسائط نقلیه شیر و فرآورده‌های لبنی رصد و پایش می‌شود که مواد اولیه ۴۰۰ کارخانه تولید لبنیات کشور را فراهم می‌کنند.

ماکنعلی با بیان اینکه برنامه‌های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله  مدیریت بهداشت گاوداری‌ها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع‌آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استانداردهای ملی و کدکس آلیمانتاریوس (استاندارد بین المللى) صورت می پذیرد اظهارکرد: تمامى این مراحل تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت بصورت دائم و مستمر صورت می‌پذیرد.

ماکنعلی با یادآوری این نکته که در سطح گاوداری ۳ نوع مدیریت وجود دارد، آنها را چنین برشمرد: یکی از مدیریتهای بسیار مهم در یک گاوداری مدیریت بهداشت تغذیه است که در این مدیریت سختگیرانه‌ترین استانداردها برای کنترل میران آفلاتوکسین صورت می‌پذیرد. استاندارد میزان آفلاتوکسین در ذرت دامی در کشور ما برابر با ۵ در میلیارد است و این در حالی است که استاندارد اتحادیه اروپا برای آفلاتوکسین ۴ برابر(۲۰ ppb )  استاندارد ملی ایران است.

انجمن علمی ایمنی زیستی نیز در اطلاعیه ای، موضوع آلودگی شیر و لبنیات به سم آفلاتوکسین را رد و اعلام کرد شایعه آلودگی شیر و لبنیات به سم آفلاتوکسین، که متأسفانه باز هم مانند شایعات مربوط به ذرت‌های آلوده یا زیان محصولات تراریخته مطرح شده، موجی از نگرانی را در میان مردم به وجود آورده است.

حتی با وجود تکذیب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان ملی استاندارد باز هم این نگرانی‌ها به ویژه در فضای مجازی ادامه دارد و افرادی که امنیت روانی مردم را هدف قرار داده‌اند به آن دامن می‌زنند.

انجمن علمی ایمنی زیستی ایران که انجمنی علمی، مستقل و غیر وابسته به دولت یا جناح‌های سیاسی کشور است و اعضای آن متشکل از متخصصان تغذیه، صنایع غذایی، کشاورزی، پزشکی، بیوتکنولوژی، محیط زیست، ژنتیک، ارگانیک، ایمنی زیستی و بهداشت از سراسر کشور هستند، تمامی تحولات در حوزه سلامت غذا و موضوعات مرتبط با سلامت مردم را به دقت تحت نظر داشته و با اطلاعات دقیق علمی به مردم آگاهی رسانی می‌کند.

این انجمن با توجه به بررسی‌های دقیق علمی و مطالعات گسترده اعلام می‌کند که جای هیچگونه نگرانی در مورد استفاده از شیرهای پاستوریزه و بسته بندی شده موجود در بازار وجود ندارد.

شیرهای بسته بندی شده مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش کشور کاملاً سالم هستند و توصیه می‌شود به طور کلی مردم به شایعات پخش شده از طریق صدا و سیما و به ویژه فضای مجازی توجهی نکنند و اطمینان داشته باشند که تمام محصولات غذایی بسته بندی شده تحت نظارت کامل سازمان غذا و دارو به عنوان مرجع نهایی اظهار نظر در مورد سلامت مواد غذایی، خوراکی و آشامیدنی و سایر مراجع ذیربط است، سالم، ایمن و بدون شائبه هستند.

تنها نگرانی در مورد شیرهای باز و بسته بندی نشده وجود دارد که گاهی مصرف کنندگان به صورت فله‌ای خریداری می‌کنند. بهتر است تا حد امکان از مصرف شیرهای بسته بندی نشده خودداری شود و در صورت تمایل، باید ابتدا این شیرها را جوشاند. پس از جوشاندن، وجود توده لخته و تکه‌های پنیری شکل در شیر نشان دهنده فساد شیر است و نباید مصرف شود؛ در غیر این صورت حتی شیرهای باز و فله‌ای نیز علی القاعده بدون مشکل ارزیابی می‌شوند.

آفلاتوکسین حتی در صورت موجود بودن در شیر از نوع M۱ است که نسبت به آفلاتوکسین B۱ که در خوراک دام یا محصولات آجیلی یافت می‌شود کم زیانتر است. سطح مجاز آفلاتوکسین در کشور از استانداردهای بسیار معتبری پیروی می‌کند که از پیشرفته‌ترین کشورها از جمله اتحادیه اروپایی و ژاپن هم سخت گیرانه تر است.

همچنین دکتر بهادر حاجی محمدی در خصوص اظهاراتش در برنامه تلويزيونی در خصوص آلودگي شير و لبنيات اینگونه توضیح داد:

در حال حاضر، آلودگي معناداري در شير و فرآورده هاي لبني وجود ندارد و لذا جاي نگراني براي براي مصرف لبنيات و سبزيجات وجود ندارد.

 به غلط اینگونه تفسير شد که تمام شيرهاي توليدي در کشور سمي هستند و نبايد مصرف شوند، حال آنكه قطعا چنين چيزي صحيح نيست و بنده نيز چنين منظوري نداشته ام.

با تلاش مسئولان در سالهای اخیر میزان سم آفلاتوكسين در شیر به شدت کاهش داشته و به پائين تر از حدود مجاز رسيده است.

ارقامي كه در خصوص آلودگي در چند شهر اعلام شد مربوط به نتايج چند پايان نامه و طرح تحقیقاتی منتشره دانشگاههاي كشور در ساليان گذشته بوده و به تمام شيرها تعمیم پذیر نيست. مطالعات قبلي صرفا مطالعات اوليه بوده و نتيجه گيري دقيق نياز به مطالعه ثانويه دارد كه بايد در آينده انجام شود.مصاحبه من با اين هدف بود كه تلاش براي حذف كامل اين سم در لبنيات جدي تر دنبال شود.

با ادعای جنجالی بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران مبنی بر آلوده بودن حدود ۳۳ درصد شیرهای پاستوریزه در کشور و حتی ادعای آمار ۶۰ درصدی برای مرکز استانی به مانند مازندران، احتمالا موج دیگری از فاصله گرفتن خانوارها از محصولات لبنی کنترل شده بهداشتی کشور و آثار وحشتناک بیماری‌های ناشی از کمبود کلسیم و تشدید بروز بیماری مرگ خاموش در سالهای آینده را به همراه خواهد آورد.

• سلامت غذا