بررسی سطح زیر کشت کل محصولات زراعی در بازه‏ ی زمانی 37 ساله بیشترین سطح زیر کشت را در سالهای زراعی 84-83، 85-84 و 86-85 با کشت حدود 13 میلیون هکتار نشان می‏دهد. همچنین رشد سطح زیر کشت از سالهای 57 تا 60 آغاز شده است. روند افزایشی سطح زیر کشت با شیبی کندتر از سال 60 تا اواسط دهه 70 (سال زراعی 75-74) ادامه داشته است. سپس از سالهای 75 تا 83 سطح زیر کشت کاهش یافته است تا اینکه در سال 79 به سطح زیر کشت سال 60 (حدود 10 میلیون هکتار) بازمی ‏گردد. از سال 83 تا 86 با شروع موج دوم افزایش سطح زیر کشت محصولات زراعی، رکوردشکنی کشاورزی ایران از نظر سطح زیر کشت نیز اتفاق می ‏افتد. روند افزایش و کاهش سطح زیرکشت 7 زیرگروه محصولات زراعی در شکلهای 1 و 2 نشان داده شده است.

نکته قابل توجه این است که روند مشاهده شده بیشتر متأثر از زیر گروه غلات است. به بیان دیگر سایر زیرگروه‏ها تقریباً مسیر دیگری را در این 37 سال طی کرده ‏اند. برای مثال زیرگروه حبوبات نیز تا سال 75-74 افزایش سطح زیر کشت داشته (بیش از هر زیرگروه دیگر) و سپس از آن سال تا سال 93 نزول چشمگیری نشان داده است. همچنین سطح زیرکشت نباتات علوفه‏ ی طی بازه‏ ی زمانی 37 ساله از الگوی پر نوسانی پیروی کرده است. در حالیکه زیرگروه‏ هایی مثل محصولات جالیزی یا سبزیجات تقریباً با شیبی کم و ثابت در حال افزایش بوده ‏اند. در ادامه روند افزایش یا کاهش سطح زیر کشت هریک از زیرگروه های محصولات زراعی به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است.

مطابق انتظار سهم زیرگروه غلات در تولید محصولات زراعی نیز بیشتر از سایر زیرگروه‏ ها بوده است. در واقع حدود سه چهارم (73 درصد) از سطح زیرکشت گروه محصولات زراعی در اختیار غلات بوده است. به‏ علاوه 33 درصد یا یک سوم از تولید کل محصولات زراعی نیز به غلات اختصاص داشته است (جدول 2). بیشترین تولید محصولات زراعی در سالهای زراعی 85-84، 86-85 و 93-92 با بیش از 70 میلیون تن به دست آمده است.

جدول 2- متوسط و دامنه تغييرات سهم ميزان توليد هر زیرگروه محصولات زراعی از كل محصولات زراعي

*میلیون تن

منبع: بررسی آمار سطح زیر کشت و میزان تولید 36 ساله محصولات زراعی کشور

و آمارنامه وزرات جهاد کشاورزی سال 93-92

اولین جهش تولید محصولات زراعی طی سالهای 57 تا 60 رخ داده است. از سال 60 به بعد این روند افزایشی با فراز و فرودهایی ادامه داشته است. در سال 87-86 با کاهش حدود 2 میلیون تنی نسبت به سال قبل، بیشترین افت تولید مشاهده شده است (جدول 2). روند تولید محصولات زراعی به تفکیک زیرگروه‏ها در نمودار شکل 3 نشان داده شده است. با اینکه سهم سطح زیر کشت حبوبات دو برابر سهم سطح زیر کشت سبزیجات و محصولات جالیزی است، از نظر وزنی میزان تولید سبزیجات 18 برابر و محصولات جالیزی 11 برابر تولید حبوبات است. میزان تولید را باید با توجه به سهم کشت آبی و دیم هر زیر گروه محصولات زراعی و میزان عملکرد در هکتار بررسی کرد. به‏ طور کلی تولید محصولات زراعی طی بازه ‏ی زمانی 37 ساله مورد بررسی، روند رو به رشد داشته است (شکل 4).

شکل 3- تولید گروه محصولات زراعی به تفکیک زیرگروه‏ ها

شکل 4- تولید کل گروه محصولات زراعی

نوشتن دیدگاه