کریسپر و کاربردهای آن در گیاهان

منتشر شده در پنج شنبه, 18 ارديبهشت 1399 08:05

در بحث ژنتیک همواره بحث‌های مختلفی در محافل علمی طرح شده و مباحث گوناگونی پیرامون آن شکل گرفته است. اگر عنوان «ویرایش ژن» را در گوگل جستجو کنید به مطالب زیادی می‌رسید و یکی از واژه‌هایی که خواهید دید «کریسپر» است. پدیده‌ای نو ظهور که می‌تواند جهان را دستخوش تغییر کند.

دیدارنیوز در گفت و گو با صادق شجاعی رئیس شاخه دانشجویی انجمن ژنتیک ایران که در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک مشغول به فعالیت است به ابعاد مختلف این پدیده و تاثیرات آن پرداخته است.

زمانی که ما بحث ژن را مطرح می‌کنیم توجه جلب می‌شود به این که در بحث ژن چه اتفاقی قرار است بیفتد و به کجا ختم خواهد شد. ویرایش ژن یک موضوع بسیار جدید است که در علم ژنتیک مطرح می‌شود، در این زمینه می‌خواهم درخواست کنم ژن و ژنتیک را مطرح کنید و خیلی کوتاه در مورد این علم بگویید. بعد هم وارد ویرایش ژن شویم.

قبل از این که وارد بحث ویرایش ژنوم یا اصلاح ژنتیکی شویم بهتر است به یک سری از اصطلاحات از جمله ژن، سلول، ژنوم، DNA و حتی خود واژه کریسپر، اشاره‌ای شود. اگر از سلول شروع کنیم ما به کوچک‌ترین واحد حیاتی پیکره یک موجود زنده، سلول می‌گوییم. به عبارتی مبنا و اساس هر چیز زنده‌ای در دنیا سلول است و بدن موجودات زنده مختلف از میلیارد‌ها سلول ساخته شده که در داخل این سلول‌ها در پوششی به نام هسته، ژنومی قرار دارد که دستورالعمل‌هایی را برای ساخت و پیشبرد و نگهداری یک موجود زنده دارا است. این دستورالعمل‌ها تحت عنوان DNA شناخته می‌شوند. دی ان‌ای هم چیز عجیب و غریبی نیست. تشکیل شده از چهار عنصر نیتروژن، هیدروژن، اکسیژن و کربن که ترکیب این عناصر در کنار هم مولکول‌های مختلفی را ایجاد می‌کند که خود این مولکول‌ها در ساختار ماکرو مولکول‌هایی از جمله دی ان‌ای قرار دارند. جالب این است که خود مولکول دی ان‌ای از بلاک‌ها و قطعاتی به نام ژن تشکیل شده است. ژن‌ها حامل اطلاعاتی هستند که تعیین کننده ویژگی‌های یک موجود زنده محسوب می‌شود. این که رنگ چشم و رنگ پوست ما چه باشد و موی ما صاف باشد یا مجعد و قد ما بلند یا کوتاه و سایر خصوصیات و ویژگی‌ها، تحت کنترل ژن‌ها است. ژن در واقع نوعی رمز حیاتی است که خودش از یک سری کد‌های ژنتیکی یا رمز‌های سه حرفی تشکیل شده که دستورالعمل‌هایی را برای ساختن پروتئین دارد. به عنوان مثال پروتئین‌ها بلوک‌های سازنده بدن ما هستند. اینکه بدن ما رشد کند، کار کند و سالم بماند، به کارکرد و عملکرد پروتئین‌ها باز می‌گردد؛ بنابراین هر گونه غلط یا اشتباه املایی در کد‌های ژنتیکی یک ژن، می‌تواند منجر به ایجاد یک پروتئین ناقص شود که خودش می‌تواند مثلاً در انسان منجر به یک بیماری یا یک نقص ژنتیکی شود. کریسپر به عنوان یک غلط‌یاب املایی می‌تواند به کمک ما بیاید و ما با استفاده از آن می‌توانیم در حال حاضر کد‌های ژنتیکی معیوب را پاک، ویرایش یا تعویض کنیم که کاربرد‌های مختلفی هم از این تکنیک وجود دارد.

کاربرد‌های انسانی و گیاهی؟

• کریسپر